• Kalendarium wydarzeń
  • Licznik Odwiedzin

    Odwiedzin wszystkich 533432
    Odwiedzin dzisiaj: 315

Pradziejowe wycieczki po regionie bełchatowskim, cz. 2

Pradziejowe wycieczki po regionie bełchatowskim, cz. 2.
Epoka brązu i wczesna epoka żelaza.


Prezentujemy drugą część cyklu artykułów zabierających nas w podróż w czasie - od starszej epoki kamienia do nowożytności - po regionie bełchatowskim.
Kontynuując temat podjęty w ostatnim odcinku "Pradziejowych wycieczek po regionie bełchatowskim", chciałabym przybliżyć kolejną epokę – epokę brązu i wczesną epokę żelaza, zwane tak od głównych surowców wykorzystywanych w tym czasie.

Epokę brązu datuje się na ziemiach polskich w przybliżeniu na lata 2200/2100 - 1. połowa  VIII w. p.n.e. i dzieli się ją tu na pięć okresów:
• wczesny
• starszy
• środkowy
• młodszy
• późny
Z kolei wczesną epokę żelaza dzieli się na:
• okres halsztacki – 2. połowa VIII w. p.n.e. - 400 p.n.e.
• okres lateński – 400 - I w. n.e.

Obróbka metali takich jak złoto, srebro, czy miedź była znana na ziemiach Polski już na przełomie II i III tysiąclecia p.n.e., nie potrafiono jednak wytwarzać brązu. Pierwsze importy wyrobów z tego surowca trafiły na obszar Polski wraz z kulturami strzyżowską i mierzanowicką, które wywodzą się z tradycji kultur ceramiki sznurowej.
Następnie przybyła na nasze tereny kultura madziarowska oraz kultury grobsko-śmiardowska i iwieńska, związane z kulturą unietycką. Zaczęły wówczas powstawać silne ośrodki metalurgiczne.
W połowie II tysiąclecia p.n.e. ziemie polskie znalazły się w orbicie wpływów kręgu kultur mogiłowych, a w późnej epoce brązu występowała tu, zaliczana do kręgu kultur pól popielnicowych, kultura łużycka, która występowała jeszcze w okresie halsztackim wczesnej epoki żelaza, a następnie, od wczesnego okresu lateńskiego, kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. U schyłku okresu lateńskiego pojawiła się na ziemiach polskich kultura przeworska, której rozwój przypadł już na kolejne epoki.
Na późny okres brązu datowana jest słynna osada obronna w Biskupinie. To właśnie w tym czasie zaczęły powstawać pierwsze tego typu osady na ziemiach polskich. Poza tym ludność zakładała także zwyczajne osady otwarte, jak w okresie poprzednim. Spotyka się też ośrodki produkcyjne, zajmujące się wytwarzaniem ceramiki, czy obróbką metali.
W epoce brązu dominowały cmentarzyska ciałopalne. Z tego czasu pochodzą ogromne wielopokoleniowe nekropolie. Charakterystyczny obrządek pogrzebowy miała kultura pomorska, która swoich zmarłych kremowała, a następnie prochy umieszczała w popielnicach, charakterystyczne są szczególnie tzw. popielnice “twarzowe” (ich zdobienie przedstawia w schematyczny sposób wygląd twarzy), które wstawiano do, skonstruowanych z płyt kamiennych, grobów skrzynkowych. W takim grobie mogło znaleźć się nawet kilkanaście urn.

W regionie bełchatowskim zmiany zwiastujące nadejście nowej epoki nie były gwałtowne, można wręcz powiedzieć, że następowały one dość wolno, często na stanowiskach archeologicznych materiały z tego okresu nie dają się oddzielić od okresu poprzedniego – neolitu. Mamy tu najprawdopodobniej do czynienia ze stopniowymi i powolnymi przemianami.
Na terenie regionu bełchatowskiego we wczesnym okresie epoki brązu odnotowano ślady osadnictwa kultury mierzanowickiej (większe stanowisko odkryto w miejscowości Piaski), trzcinieckiej i wczesnego stadium kultury łużyckiej.
W II i III okresie epoki brązu nastąpiło tutaj wyraźne wyludnienie. Dopiero późna epoka brązu zaowocowała powstaniem liczniejszych niewielkich rolniczych osad i cmentarzysk. W naszym regionie pojawiła się ludność grupy środkowopolskiej kultury łużyckiej.
W samym mieście Bełchatowie na przełomie epoki brązu i żelaza istniało, przy ulicy Czaplinieckiej, cmentarzysko kultury łużyckiej, które liczyło 30 grobów ciałopalnych (z przewagą pochówków popielnicowych). Wyposażenie grobów było dość skromne. Inne cmentarzysko tej kultury znane jest z Zalesia (gm. Zelów).
Z rozpoznanych z tego okresu osad należy przede wszystkim wymienić osady w Chabielicach Kolonii, Czyżowie i Piaskach, gdzie prawdopodobnie odkryto wędzarnię.
Znacznie bardziej intensywne osadnictwo kultury łużyckiej, przy czym była to nowa grupa tej jednostki – grupa górnośląsko-małopolska, odnotowano we wczesnej epoce żelaza. Nadal funkcjonowało wówczas cmentarzysko w Bełchatowie przy ulicy Czaplinieckiej. Kolejne cmentarzysko, z 22-oma grobami, odkryto w Emilowie i w Piaskach (cmentarzysko to było zniszczone, zlokalizowano na nim tylko dwa groby).
Liczniejsze i lepiej zbadane są z tego okresu osady – w Chabielicach, Czyżowie, Czyżowie Dębach, Grabku, Młynkach, Piaskach. Osady zajmowały obszar od kilku do kilkudziesięciu arów. Odkrywa się na nich pozostałości obiektów mieszkalnych, gospodarczych, produkcyjnych oraz materiał ruchomy w postaci kości zwierzęcych, ciężarków tkackich, przęślików, paciorków glinianych, fragmentów żaren kamiennych itp.
Kolejna kulturą, która pojawiła się na omawianym obszarze, była kultura pomorska. Na niektórych osadach (Chabielice i Grabek) wystąpiły mieszane materiały tej kultury oraz jej poprzedniczki. W związku z tym mówi się o występowaniu w okresie lateńskim kultury “łużycko-pomorsko-kloszowej”. Jest ona jednak słabo rozpoznana w regionie, a znaleziska pochodzą głównie z cmentarzysk (Grabek, Czyżów Dęby, Kurów i Prądzew). Niewielka osada tej kultury została odkryta w Grabku.
Po tym okresie nastąpiło w regionie bełchatowskim rozrzedzenia osadnictwa. Kolejni przybysze zaczęli w większej ilości osiedla się tu dopiero w III w. n. e.

Zapraszamy do filmiku edukacyjnego na naszym kanale YouTube:

">

Zabytki ze stanowiska Czapliniec 1 w Bełchatowie prezentowane na fotografiach pochodzą ze zbiorów Instytucji Kultury Samorządu Województwa Łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, natomiast naczynie z cmentarzyska w Szczercowie pochodzi ze zbiorów Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim. Obecnie można je oglądać w  Muzeum Regionalnym w Bełchatowie, gdzie zostały oddane w depozyt.

Literatura:
1.Badania archeologiczne na terenie odkrywki “Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego “Bełchatów” S. A., t. I-IV.
2.Szukała M., “Pradzieje Bełchatowa i okolic – stan badań i zarys historii osadnictwa”,[w:] Bełchatów - szkice z dziejów miasta.
3.Wielka Historia Polski, t. I

  • Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

    Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

  • Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

    Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

  • Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

    Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

  • Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

    Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

  • Naczynia miniaturowe, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

    Naczynia miniaturowe, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

  • Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

    Popielnice, st. Czapliniec 1, ze zbiorów instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

MUZEUM REGIONALNE W BEŁCHATOWIE © 2024
Powered by Quick.Cms | Webmaster by Strony o Sztuce